Bebeklerde Ek Gıdaya Geçiş ve Örnek Bir Ek Gıda Tablosu

Evettt... Sonunda kar gene geldi. Buz gibi bir hava; hava sıcaklıkları 2 derece diyor, ancak hissedilen kısmı -10 derece. Olsun İstanbul'un bu güzel sabahından, tertemiz havasından ve kirpik uçlarına düşen minik kar damlalarının arasından herkese "Merhabalar"...

Bugünkü konumuz, her annenin problemi ve ne yapacağını bilmediği kısaca hepimizin bocaladığı bebeklerde ek mamaya geçiş sürecini birlikte ve en basit şekilde nasıl atlatabiliriz kısmını çözümlemek... 

Açıkçası biz 4. ayımızı bitirdiğimizde başlamıştık ek mamaya. Şimdiki çocuk doktorlarının çoğu 4-6. aylar arasında bebeklerde ek gıdaya geçişi öneriyorlar. Siz de çocuk doktorunuzun önerisine bağlı olarak, bu süreci ayarlayabilirsiniz. Hoş gerçi çevremde bu zaman diliminde bile bebeğini ek mamaya geçirmeyip, 1-1,5 yaşlarına kadar çocuklarını sırf anne sütü ile besleyen annelerde tanıyorum, ancak sonra da hep şu şikayetleri duyuyorum:

"Çocuğum hep beni emmek istiyor, başka bir şey ağzına sokmuyor.",

"Bana güvenerek nasılsa emeceğim diye doğru dürüst bir şey yemiyor.",

"Keşke emzirmek için bu kadar zorlamasaydım da, bari doğru dürüst bir şeyler yiyebilseydi."

gibi gibi bir sürü serzenişleri de çok duydum. Aslında çocuklarda beslenme bozuklukları ve düzgün beslenme alışkanlığı edinememe inanın bu dönemlerde başlıyor. Neden derseniz, ne ekerseniz onu biçersiniz derim. Daha önce deneyimlemiş biri olarak, bu dönemlerde çocuğa hiç bir şey kısmadan ve yeteri kadar verirseniz, çocuk o dozda ve miktarda hep almak istiyor. Bir kaç önceki yazımda anne sütü ve benim çektiğim sıkıntıları sizlerle paylaşmıştım. Ve hep sonuna kadar zorladık ve direndik anne sütü için amma velakin olduğu kadar oldu ve gerisini de biberon mamaları ile takviye ederek bu zorlu süreci aştık. Şimdilerde hep söylüyorum, bir daha çocuk doğurursam ilkinde yaptığım acemilikleri yapmayacağım diye, anne sütü az, yeteri kadar yok ve besleyici değilse çocuğu da eziyet edip, milim milim gram gram biberon maması vererek diyet yaptırmanın bir anlamı yok, yediği kadar içtiği kadar vermek lazım. İnanın çocuğun beslenme düzenini ve miktarını bu çok etkiliyor, kendimizden biliyorum. Niyeyse toplumda şöyle bir algı da var ki, sanki biberon maması içen çocuklar sağlıklı olmuyor, büyüyemiyor yada gerizekalı oluyor. Hayır arkadaş ne alakası var, annenin anne sütü yoksa, beslemiyorsa ne olacak çocuk, aç kalıp, gelişimini tamamlayamayıp, az beslenerek daha mı ileri zekalı olacak... Ay ay kızıyorum çok valla, hem bu algıya, hem bu toplumun basiretsiz görüşlerine ve yeni doğum yapmış olan annelerin üstünde yaratılan bu baskıya...

Neyse gelelim konumuza tekrar, doktor önerinizle birlikte ek gıdaya geçişte ilk başlanılması tavsiye edilen besin öğesi yoğurt oluyor. Tabii ki, her yoğurt değil, evde aldığınız günlük sütleri mayalayarak kendi yaptığınız yoğurt ile başlamak uygun. Sonrasında pirinç unu yada hazır marka firmaların ürünleri olan gece-gündüz hazır mamalar ile hazırlanan muhallebiler oluyor. Tabii ki de en sağlıklısı pirinç unuyla hazırlanan, şahsen ben onu daha çok tercih ettim. İlerleyen dönemlerde siz ikisini de karıştırıp, farklılıklarda yaratabilirsiniz. Sonra sırayla sebze püresi ve meyve süresi bu geçiş sırasında birbirini takip eden besin öğeleri arasında...

Biz hem anne sütü hem biberon maması takviyesiyle 4. aya kadar geldiğimizden bizim için ek gıdaya geçiş sıralaması şöyle olmuştu:

Bu bilgiler ışığında yoğurda başladıktan 1 hafta sonra yoğurdu tam kase, yoğurt başlangıç+4.gün muhallebi başlangıç ve 10.gün muhallebiyi tam kase, muhallebi başlangıç+4.gün öğle sebze püresi başlangıç ve 13.gün sebze püresi tam kase ve son olarak da sebze püresi başlangıç+4.gün meyve püresi ve 17.gün meyve püresi tam kase olacak şekilde öğünleri planlamıştım. Bu zamana kadar biberon mamasını günde 3 kere sabah, öğle ve akşam olarak veriyorduk. Bu aşamadan itibaren Muhallebide tam kaseye geçtiğimiz 10.gün itibariyle gece biberon mamasını vermeyi kesmiş ve tüm öğünlerde tam kaseye geçtiğimiz 17. gün itibariyle de öğle biberon mamasını kesmiştik. Ancak sabah biberon mamasında bir değişiklik olmamıştı birkaç ay. Çünkü sabah kahvaltıları bu süreci atlattığınızdan genelde 1-2 ay sonrasında yani bebek 6-8 aylıkken başlıyor. 

Ancak şunu önemle ve yeniden vurgulamak isterim ki, anne sütü olan anneler, besleyiciliği ve bebeklerinde kilo alımında bir problem olmadığı sürece ilk 6 ay kesinlikle bebeklerini anne sütü ile beslemelidirler...

Sonrasında aşağıda vereceğim, besin tablosuna göre hareket edebilirler.

Ancak tabloyu incelemeden önce şu bilgileri lütfen dikkatlice okuyunuz.

1. Sabah uykudan uyanış saatlerimiz pek belli olmadığından günü saat 09:00 itibariyle başlattım. Artık sizde çocuğunuzun günlük periyoduna göre bu saatleri ayarlayabilirsiniz.
2. Ali Kerem geceleri gece mamasını verdikten sonra pek uyanmıyordu. Bu sebeple gece 00:00-01:00'den sonraki ilk öğünümüz sabah saat 08:00- 09:00 oluyordu.
3. Tüm öğünleri (yoğurt, muhallebi, sebze ve meyve pürelerine) 1-2 tatlı kaşığı ile başlayıp, alıştıra alıştıra 1 kaseye çıkarmak için 1 haftalık zaman dilimi periyotlarına uyum süreci planladım. 
4. Her çocuk bir değildir, çocuğu bu süreçte zorlamadan, sıkmadan ve yavaş yavaş istemiyorsa bir kaç gün yada hafta aralıklar vererek bu düzene ve beslenme şekline alıştırmak gereklidir.
5. Öğünler ve saatler sizde şaşabilir, siz de kendi düzeninize göre revize edersiniz.
6. Yayınlanan tablo bir kural değildir, kişiye özgüdür, fikir vericidir, uyarlanabilir.
7. Bu tablo bir doktor bildirgesi olmayıp, doktor önerisiyle düzenlenmiştir ve uygunluğu alınarak da denenmiştir.

Şimdi gelelim örnek bir besin tablosuna ve ek gıda geçiş sürecine;

Saat 16.00’da yoğurt ( Organik süt, keçi sütü, günlük süt olabilir)

*Evde günlük mayalanacak

3-4 gün sonra akşam muhallebi (7-8. Ay kesilecek)

*200 ml su 2 tatlı kaşığı pirinç unu, muhallebi kıvamında pişirilir, ateşten indirdikten sonra, oda ısısında ılıtılır, 6 ölçek mama katıp bebeğe yedirilir.

3-4 gün sonra öğlen sebze püresi

*Patates, havuç, pirinç (1 tatlı kaşığı irmik, bebek zayıfsa)

Buharlı tencerede pişirilir, ateşten indirdikten sonra tel süzgeçten geçirilir veya çatalla ezilir, (kesinlikle blender kullanılmayacak) bebeğe az miktarlarda başlanarak yedirilir.

Bu püreye her gün yeni bir sebze eklenir, bu sebzeler mevsimlik ve taze olmalıdır.

Bakla ve patlıcan verilmemelidir, ıspanak 9. ayda eklenebilir.

Bu püreye 1. haftada 1 tatlı kaşığı zeytinyağı eklenir.

Bebek 7. ayını doldurduğunda 1 köfte kadar 2 kere çekilmiş yağsız kıyma eklenir.

3-4 gün sonra saat 11.00’da meyve püresi eklenir, meyveler cam rende de rendelenmelidir. Metal blendırdan/rondodan geçirilen meyveler metal ile etkileştiğinden genelde tavsiye edilmez.

3-4 gün sonra (6. aydan sonra) kahvaltıya başlanır

- 1 kibrit kutusu kadar beyaz peynir, akşamdan suya konulacak,

-1 tatlı kaşığı pekmez

-Ekmek içi; tam buğday ekmeği (bebe bisküvisi kesinlikle kullanılmayacak)

-Yumurta sarısı: 1/8 olarak başlanır, 2-3 günde bir artırılarak ½ yumurta sarısına çıkılır, 9. aydan sonra duruma göre tam olarak verilebilir.

8. ay kahvaltıya ceviz eklenir. Ceviz günlük olarak kırılıp havanda dövülür, kırılıp bekletilmiş ceviz kullanılmamalıdır.

9. ayda tereyağı eklenir

6. ayda tarhana ve şehriye akşam öğününde beslenmeye eklenir

7. ayda akşam öğününde pilav, makarna dolma, köfte gibi gıdalar yavaş yavaş çocuğa alıştırılmaya başlanır. Bu yiyecekler iyi pişmiş, lapa şeklinde olmalı, tuz ve baharat içermemeli, çatalla ezilerek çocuğa yedirilmelidir.

8. ayda akşam öğününde beslenmeye kuru fasülye, barbunya nohut gibi bakliyatlar eklenir. Bu yiyecekler de  iyi pişmiş, lapa şeklinde olmalı, kabuğu soyulmalı, tuz ve baharat içermemeli, çatalla ezilerek çocuğa yedirilmelidir. Balık, haftada 2 kere kendi eli kadar başlanır,

9. ay tuzsuz baharatsız ev yemekleri, Çocuk artık sofraya oturtulur ve eline kaşık verilir.

1 yaş ev sofrasına geçiştir.

Tuz- şeker 1 yıl, inek sütü 2 yıl yasak

Doktor Tavsiyelerimizden notlar;

Ek besine başlamada ilk kural, bebeğin kendi kendine başını tutuyor ve desteksiz oturabiliyor olmasıdır. 6. ayını dolduran bebekler, yumuşak püre kıvamındaki besinleri kaşıktan pasif olarak alır ve besini dilin ön tarafından yemek borusuna aktarır. Bu nedenle başlanacak ek besinler bebeğe püre kıvamında verilmelidir. Desteksiz oturmaya başlayan her bebeğe bir mama sandalyesi alınarak beslenmenin mama sandalyesinde yapılması önerilmelidir.

Ek gıdaya başlarken dikkat edilecek noktalar şunlardır;

·İlk kez denenecek besinler birkaç gün ara ile başlanmalıdır. Bebeğin yeni besinlere alışması için zaman tanınmasının yanı sıra, istenmeyen bir tepki geliştiğinde hangi yiyeceğe karşı oluştuğu bu yolla kolayca saptanabilir.

· İlk kez denenen besinler tek öğün olarak, az miktarlarda (1-2 tatlı kaşığı) ve bebek açken başlanmalı, bebeğin alımına uygun olarak miktarı bir hafta-10 gün içinde basamak basamak artırılmalı ve sonunda bir öğün oluşturulmalıdır. Öğünlerde alacağı besin miktarı bebeğe bırakılmalı, ısrar edilmemeli, yeme hızını bebek belirlemelidir. Aksi takdirde ek gıdalara geçiş sürecinde yapılan hatalar klasik beslenme savaşlarını başlatabilir.

·Katı besinler verilmeye başlanınca bebek dili ile itebilir. Bu durum besini reddetme olarak algılanmamalı, doğal bir tepki olarak karşılanmalıdır. Bebeğin hoşlanmadığı yiyecekler 1-2 haftalık aralarla tekrar denenir. Her bebeğin pürtüklü gıdalara alışma süreci değişkendir. Bazısı 1-2 günde bazısı 10-15 günde alışabilir. Bu nedenle bebeklerin bireysel farklılıklar gösterebileceği gerçeği de göz önünde tutulmalıdır.

·Bebeğin yemek öğünlerinin zamanı belirli olmalıdır. Besleme öğünleri (besleme saatleri kesin olmayıp, bebeğin isteğine göre ayarlanmalıdır).

·Tüm besinler kaşık ile verilmelidir.

·Bebeğe verilecek yiyecekler temiz ve taze pişmiş olmalıdır, doğal ve taze ürünler kullanılarak hazırlanmalı, konserve, dondurulmuş yiyecekler, katkı maddeli hazır besinler verilmemelidir. Hazırlanan yiyecekler uzun süre oda ısısında bekletilmemelidir.

·Gıda hijyenine uyularak hazırlanan yiyeceklerin hazırlanmasında kullanılan su kaynatılmalı, gereçler kaynatılarak temizlenecek türden seçilmelidir.

·        Besinler hazırlanmadan ve bebek beslenmeden önce eller elleri bol su ve sabunla yıkanmalıdır.

·        Tuzlu, baharatlı ve alerji yapma olasılığı yüksek besinler bebeklere verilmez.

·        Besinlere tuz katılmamalı, şeker eklenmemelidir.

·        Çocuk hasta, huzursuz ve diş çıkarıyorsa ek gıdalara başlama ertelenmelidir. 

Özetleyecek olursak; 

Aylara göre verilmesi önerilen ek besinler

Bebeğin yaşı	Verilecek besinler
0-6 ay	Sadece anne sütü
6. ay	Anne sütü (veya devam maması) Yoğurt Muhallebi Sebze çorbası Meyve püresi Kahvaltı
7. ay	Anne sütü (veya devam maması) Kahvaltı Muhallebi Meyve püresi Sebze püre veya sebze çorbası Yoğurt, pastorize peynir Et (dana, tavuk, hindi)
8. ay	Yukardakilere ek olarak Uygun şekilde hazırlanmış sofra yemekleri Etli dolma, tarhana, şehriye çorbası, makarna ve pilav, etli sebze yemekleri, köfte
9-12. ay	Yukardakilere ek olarak İyi ezilmis ev yemekleri Zenginlestirilmis sebze çorbası Tahıl kuru baklagil ezmeleri (Kuru fasulye, nohut, barbunya, mercimek) Balık Tereyağı Ceviz, badem
>12. ay	Anne sütü Acısız ve baharatsız erişkin yemekleri

Ebeveynler ve hekimler olarak; bebeklerimize kendi yaşam ve beslenme tarzlarımızı dayatmak yerine onların tepkilerini doğru yorumlamalı, onlara özgü yaşam ve beslenme tarzları üretmeli ve onlarca da üretilmesine izin vermeliyiz. Sonuçta yıllarca ve değişen boyutlarda sürebilecek beslenme ve bireysellik savaşları kısa sürede barışa ve olumluluğa dönüşecektir.

Bu bilgiler ışığında, umarım sizlere faydalı olabilmiş ve hepimizin ortak bakacağı bir pencere yaratabilmişimdir.

Sevgiyle,

Şuh-i Fidan